Gdzie te szczyty rozkoszy, czyli słów kilka o anorgazmii

Wokół kobiecego orgazmu narosło wiele niepotrzebnych mitów. Jeden z nich głoszony przez Freuda mówił, że dorosła kobieta osiąga szczytową rozkosz wyłącznie przez penetrację, a orgazm łechtaczkowy jest objawem niedojrzałości. Tego typu przekazy kulturowe wciąż determinują seksualność wielu kobiet. Artykuł próbuje odpowiedzieć na pytanie, czym jest kobiecy orgazm i czy jego brak jest powodem do niepokoju.

Badacze i artyści od wieków próbują zdefiniować kobiecy orgazm. Same kobiety mówią o uczuciu „zdobywania szczytu”, „przepływie”, „fali szczęścia” czy „odlocie”. Orgazm wywodzi się z greckiego orgasmos i oznacza „ekscytację, nabrzmiałość” i takie rozumienie znajdziemy również w języku polskim. Natomiast Francuzi określają orgazm jako „la petite mort” - mała śmierć, porównanie miałoby się odnosić do wszechogarniającego odczucia braku kontroli, które ocierałby się o śmierć właśnie. Seksuolodzy określają go jako szczytowy moment przeżywania przyjemności i jednocześnie ukoronowanie cyklu reakcji seksualnej kobiety.   O ile trudno opisać uniwersalne emocjonalne doznania orgazmu, bo jest to doświadczenie bardzo subiektywne, o tyle cielesne objawy szczytowania są już bardzo konkretne.

Fizjologiczne objawy orgazmu

Psychofizjologiczny początek orgazmu objawia się skurczem narządów płciowych, rozpoczynających się̨ w jednej trzeciej zewnętrznej części pochwy (tzw. platforma orgazmiczna). Jednocześnie pojawiają̨ się skurcze macicy od dna w kierunku szyjki, dodatkowo łechtaczka ulega przekrwieniu i zwiększa swoją objętość, a wargi mniejsze ulegają̨ zgrubieniu i rozciągnięciu. Pojawiają̨ się mimowolne skurcze zewnętrznego zwieracza odbytu i zewnętrznego zwieracza cewki. Powstają one dzięki oksytocynie – hormonowi uwalnianemu przez nasz organizm, gdy jesteśmy bardzo podniecone.  Wartym podkreślenia jest fakt, że występowanie orgazmu nie jest u kobiet głównym wyznacznikiem satysfakcji seksualnej podczas zbliżenia. John Bancroft w „Seksualności człowieka” przedstawił badania (dotyczyły heteroseksualnych kobiet), z których wynika, że zadowolenie seksualne wynika z:

• poczucia emocjonalnej bliskości z partnerem - 84 %,
• zadowolenia seksualnego partnera,
• komfortowej rozmowy z partnerem o seksie - 62 %,
• przeżywania orgazmu - 30 %.

Jednakże zmieniający się klimat kulturowy, większa otwartość na rozmowę o kobiecej satysfakcji w łóżku może wpłynąć na zwiększenie potrzeb kobiet w osiąganiu orgazmu czy wytrysku (squirt).

Jednocześnie istnieje grupa kobiet, która nigdy nie doświadczyła orgazmu albo zgłasza zaburzenia orgazmu, mimo odczuwania znaczącego podniecenia seksualnego i stosowania stymulacji seksualnej. Według klasyfikacji DSM-V można wyróżnić kilka typów anorgazmii:

• sytuacyjną (ograniczoną, np. orgazm występuje tylko w czasie masturbacji),
• uogólnioną (występuje w każdych okolicznościach),
• pierwotną (kobieta od rozpoczęcia aktywności seksualnej nie doświadczyła orgazmu),
• wtórną (kobieta wcześniej doświadczała orgazmu, ale z czasem lub po określonym wydarzeniu orgazm się nie pojawia).

Przyczyny braku orgazmu

Jak przy każdym rozpoznaniu dysfunkcji seksualnej muszą być spełnione ogólne kryteria, czyli zaburzenia powinno trwać minimum 6 miesięcy i wiązać się z cierpieniem. Dlatego jeżeli brak orgazmu nie powoduje u Ciebie niepokoju, nie musisz na siłę do niego dążyć. Podstawą jest rozpoznanie własnych potrzeb i oczekiwań, zwłaszcza, że występuje duża zmienność w zdolności do przeżywania orgazmu w zależności od wieku i stanu zdrowia, a także od partnera/ki.

Przyczyny anorgazmii (głównie wtórnej) można ogólnie podzielić na:

• fizyczne- związane ze stanem zdrowia, przebytymi operacjami, porodami, zażywanymi lekami, stylem życia i poziomem stresu. Przykładem wpływu farmakoterapii na osiąganie orgazmu jest stosowanie środków przeciwdepresyjnych, szczególnie selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRIS). Przy zażywaniu SSRIS mogą, ale nie muszą, pojawić się trudności z osiągnięciem orgazmu. Jeżeli jest to dla Ciebie źródło dyskomfortu porozmawiaj o tym ze swoim lekarzem.
• hormonalne - obniżenie poziomu testosteronu związane z menopauzą, zmniejsza się libido i zdolność przeżywania orgazmu.
• psychologiczne - zniekształcenia poznawcze i przekonania kluczowe o sobie (np. „muszę być najlepszą kochanką”, „jestem beznadziejna w łóżku”, „powinnam mieć orgazm” czy „w tym wieku już nie powinnam”), negatywne przekonanie o własnej atrakcyjności, negatywne doświadczenia seksualne z przeszłości, wykorzystanie seksualne i gwałt.
• relacyjne - niewłaściwa stymulacja seksualna, krótka gra wstępna wynikająca z braku komunikacji w związku, kryzysy.
• kulturowe - restrykcyjna religijność, brak akceptacji dla własnej orientacji i tożsamości seksualnej, nacisk do przeżywania orgazmu w trakcie stosunku waginalnego (pochwowego).

Leczenie

W leczeniu anorgazmii nieodzowna staje się wizyta u lekarza specjalisty ginekologa, endokrynologa bądź seksuologa, który potwierdzi bądź wykluczy podłoże organiczne. Ginekologia estetyczna pozwala za pomocą m.in. laseroterapii na rewitalizację miejsc intymnych, poprawę ich ukrwienia i unerwienia. Często równolegle anorgazmia ma również podłoże psychiczne, warto wtedy spotkać się z psychoterapeutą specjalizującym się w tematyce seksualnej. W nurcie poznawczo-behawioralnym praca z pacjentką opiera się na założeniu, że wiele kobiet w procesie socjalizacji nabywa negatywne przekonania i postawy wobec (własnej) seksualności, co prowadzi do pojawienia się lęku, niepokoju, wstydu lub/i poczucia winy w trakcie zbliżeń z partnerem. Konsekwencją tego jest spadek zainteresowania aktywnością seksualną. Celem terapii jest wtedy zmiana przekonań o swojej grzeszności bądź nieatrakcyjności. Techniki behawioralne zalecane w trakcie terapii to systematyczna desensytyzacja, trening relaksacyjny, ćwiczenia mięśni Kegla. Obecnie także masturbacja jest rozumiana nie tylko jako jedno z zachowań rozwojowych i akceptowanych, ale niejednokrotnie także zalecanych w ramach poznawczo-behawioralnych metod leczenia anorgazmii wśród kobiet.

BIBLIOGRAFIA

1. Baran, D. (2019) Psychoterapia anorgazmii u kobiet.  W:  M. Rawińska (red.) Zaburzenia seksualne a psychoterapia poznawczo-behawioralna. Warszawa: PZWL, s. 277-287.

2. Dora, M., Mijas, M. (2012) Od masturbacyjnego obłędu do zdrowia seksualnego. Zmiany w postrzeganiu autoerotyzmu w dyskursie medycznym i terapii. Psychoterapia 3 (162), s. 65–75.

3. Hu X.H, Bull S.A., Hunkeler E.M., et al. (July 2004). "Incidence and duration of side effects and those rated as bothersome with selective serotonin reuptake inhibitor treatment for depression: patient report versus physician estimate". The Journal of Clinical Psychiatry. 65 (7), s . 959–65

4. Jakima, S. (2019). Seksualność człowieka dorosłego. Podyplomowe Studia Seksuologia Kliniczna. Diagnoza Opiniowanie Terapia. Wydział Psychologii i Kognitywistyki UAM: wykład niepublikowany